Đối đáp lại với bài viết của Tuấn Khanh.
Bài viết này của Tuấn Khanh nói về việc hàng Trung quốc đang phá hủy thị trường nội địa của Mỹ, và nó phá hủy thị trường nội địa của Việt Nam. Bài viết của tôi chỉ ra tính hệ thống của nền kinh tế tư bản tân tự do thực chất là dựa trên việc sử dụng nguồn lao động giá rẻ ở Trung Quốc, và Trung quốc không phải là một kẻ ác trong tần kịch này - những người lao động ở Trung quốc cũng bị bóc lột với giá rẻ mạt chứ họ không hưởng lợi gì.
Trong những ngày ở Mỹ vào năm ngoái, tôi chứng kiến những nhóm xã hội dân sự đấu tranh quyết liệt cho quyền lợi lao động và kinh tế của nước Mỹ. Các nhân viên của các hệ thống bán hàng này được lệnh đi tìm và gỡ bỏ các miếng dán trên các kệ hàng, do các nhà hoạt động xã hội chia nhau đi gắn vào, hoặc đứng trước cửa các cửa hàng đó, với nội dung rất mạnh mẽ “Hãy tẩy chay Walmart”, “Đây không phải là nơi có hàng được sản xuất từ nước Mỹ”, “Hàng Trung Quốc từ Walmart đang hủy diệt nước Mỹ”… Trong làn sóng ấy, các món hàng được sản xuất từ Mỹ, lúc này được in nhãn “made in USA” thật to và kiêu hãnh trên sản phẩm, được mọi người chọn mua như một cách chống lại sự xâm lăng hàng hóa từ Trung Quốc hoặc như mọt động thái ái quốc.
Tại sao lại cứ dùng cái hệ tư tưởng bá quyền và chủ nghĩa dân tộc Mỹ để so sánh với Việt Nam như là một mô hình đáng noi theo nhỉ? Các tập đoàn lớn xuyên quốc gia của Mỹ, việc sử dụng nguồn lao động giá rẻ từ các nước thế giới thứ ba, đặc biệt sweatshops từ Trung Quốc là một trong những lựa chọn phổ biến. Ví dụ như IPhone, design ở Cali, nguyên liệu lấy từ các mỏ quặng ở châu Phi, sản xuất ở Trung Quốc với giá rẻ mạt, sản phẩm được chuyển về Mỹ và sang các nước khác bày bán trên thị trường với giá cắt cổ. Classic capitalist accumulation, classic colonialism. Wallmart, một trong những tập đoàn to và giàu nhất nước Mỹ, với tổng số diện tích của các cơ sở nếu xếp cạnh nhau sẽ bằng diện tích Manhattan, đồng thời là ví dụ điển hình cho việc bóc lột lao động. Theo số liệu năm 2014, CEO của Wallmart Doug McMillon nhận lương hưởng 25.6 triệu đô 1 năm, trong khi đó lương tối thiểu cho nhân công là 9$/giờ. Fortune.com có làm bài toán và đưa ra kết luận nhan viên với mức lương ấy sẽ cần phải làm việc trong 2.8 triệu giờ, tức khoảng gần 320 năm để có thu nhập 1 năm của McMillon. Nhân công của Wallmart hàng năm vẫn đình công để yêu cầu được tăng lương tối thiểu, vì cái đại doanh nghiệp này đối đãi với người lao động, một số đông gồm phụ nữ da màu gốc Phi, gốc Mễ, etc.
Bây giờ những bài viết như thế này, sử dụng những số liệu chỉ đơn thuần về mặt con số, nhưng lại không đủ để phản ánh bản chất kinh tế-chính trị- đa quốc gia của mọi nền kinh tế trên thế giới trong bối cảnh kinh tế thị trường toàn cầu (global capitalism), đưa ra ví dụ đơn lẻ mang tính dân chủ và bài Trung Quốc của Mỹ, một ví dụ mang tính tư tưởng nhiều hơn là thực tế. Như thế này, cánh phải bên Mỹ rất thích kêu gào về việc "dân Mỹ sử dụng đồ Mỹ" etc thực chất đều chỉ là những vở tuồng vụng về kêu gọi lòng tự hào dân tộc, bởi họ lại thường chính là những đối tượng rất tin tưởng vào nền kinh tế thị trường tư bản Mỹ - bản chất vốn là dựa trên bóc lột lao động, và trong thời buổi hiện nay, nguồn lao động ấy đã được chuyển hẳn sang các đất nước thế giới thứ ba (các nhà học thuật gọi là "global south"). Nói cách khác, việc hô hào bài trừ hàng trung Quốc trong khi những tập đoàn kinh tế lớn thực chất lại sử dụng nguồn lao động Trung quốc (một cách chính quy), thật là như một cái rắm tréo ngoe.
Bài viết dường như không hiểu rằng nền kinh tế VN là một hệ thống không thể được áp dụng chủ nghĩa tư bản hiện đại (vì chủ nghĩa tư bản hiện nay ở Mỹ bắt nguồn từ chủ nghĩa đế quốc, xâm lăng thực dân, chủ nghĩa thực dân định cư, các hình thành xã hội và lao động dựa trên sắc tộc và giới tính như nô lệ di dời từ châu Phi, culi trung quốc, lao động ép buộc, lao động nhập cư vv). Hệ thống kinh tế VN trong đó phần lớn người dân và người lao động kiếm ăn trong "nền kinh tế ngầm" không phải là chỗ cho những tập đoàn độc quyền như Wallmart đến VN, vì nó sẽ phá hủy toàn bộ nền kinh tế, đời sống văn hoá xã hội cũng như các thượng hạ tầng cơ sở, dịch chuyển các khu dân cư của Việt Nam, gây mất công ăn việc làm cho các đối tượng lao động tự do hoặc nông dân tự buôn bán hàng thực phẩm etc. Bác Tuấn Khanh chắc cũng lo lắng cho vận mệnh quốc gia, nhưng nói chung là cũng cần một ít kiến thức về kinh tế chính trị xã hội, hơn là chỉ những ngôn từ mỏi mệt để kích thích lòng tự ái nhân dân như này.
Tất nhiên, làm sao để các nhà sản xuất và nhà buôn VN lam ăn có lương tâm lại là câu chuyện cần bàn khác.
