Hôm qua vừa đọc lại cuốn này, The Shock Doctrine của Naomi Klein, vui vì đã được dịch, nhưng không hiểu sao lại bỏ qua hẳn từ Doctrine. Cũng khó dịch thật, nhưng lại là khái niệm chính Naomi Klein đề ra: rằng mọi trường hợp các chính sách tân tự do được áp dụng đều là lợi dụng các vụ khủng hoảng, hoảng loạn ví dụ như bạo loạn, lật đổ chính quyền do độc tài Pinochet với sự hỗ trợ của chính phủ Mỹ ở Chile năm 1973, hay sau 11/9 và cơn bão Katrina năm 2005. Rằng thực chất các vụ khủng hoảng biến động chính trị và xã hội được coi là "cơ hội" cho việc các nhà kinh tế tân tự do cũng như chính quyền tái cơ cấu lại chính sách hỗ trợ xã hội để tạo thị trường làm ăn. Naomi Klein đã lần theo dấu vết ngược trở lại những thử nghiệm sốc điện trên cơ thể người do các bác sĩ được CIA tuyển dụng vào những năm 1950s, cho rằng nền tảng của việc áp dụng khủng hoảng như là cơ hội để cài đặt thị trường kinh tế tân tự do chính là bắt nguồn từ thử nghiệm sốc điện này- các nhà khoa học thời đó cho rằng họ có thể giật điện khiến tâm trí con người trở lại thành tờ giấy trắng, rồi muốn điền cái gì vào cũng được, tức tẩy não, hay nhồi sọ.
Klein viết thế này: "Trong hơn 3 thập kỉ, (Milton) Friedman và những tông đồ đầy quyền lực của hắn đã không ngừng rèn giũa chiến lược này: đợi một cơn đại khủng hoảng xảy ra, rồi rao bán từng phần một những phần vốn dưới sự bảo trợ của nhà nước [ví dụ quyền làm cầu đường, xây và thu phí trường học, bệnh viện, đất và quyền quy hoạch - Ly] làm cho các tay chơi tư nhân trong lúc người dân vẫn còn đang hậu thương chấn từ cú sốc, rồi nhanh chóng biến những "cải cách" này thành (từ tạm thời) thành cố định.
Trong một trong những bài luận gây ảnh hưởng nhất của mình, Friedman diễn giải thứ phương thuốc vạn năng mang tính chiến thuật chủ đạo của chủ nghĩa tư bản đương đại, thứ mà theo tôi nên hiểu là "thuyết khủng hoảng" (Ly tạm dịch từ "the Shock Doctrine"). Hắn quan sát rằng "chỉ có các cơn biến động - thực sự diễn ra hoặc là theo cảm quan - mới tạo ra thay đổi thực. Khi cơn khủng hoảng đó diễn ra, cách xử lý sẽ tuỳ thuộc cả vào những tư tưởng tồn tại quanh thời điểm đó. Đây, theo tôi, chính là chức năng chính của chúng ta: đề đạt ra những chính sách bên cạnh những gì đang được ứng dụng, bảo tồn chúng cho đến khi những gì vốn không tưởng về mặt chính trị trở nên bắt buộc về mặt chính trị." Có những người thì chất đồ hộp và nước uống đầy nhà đề phòng thiên tai hoạt hoạn; còn nhóm của Friedman thì chất đầy những ý tưởng thị trường tự do." (Klein, The Shock Doctrine, 6).
Hy vọng sách sẽ được dịch, chỉnh sửa, và cho ra đời một cách hoàn thiện và tu chỉnh nhất. Đây là một trong những cuốn sách khá quan trọng trong việc chỉ ra tính giả tưởng của cái gọi là "thị trường tự do toàn cầu" trong thời điểm hiện tại, nhất là khi mọi nơi trên thế giới ngay Cả ở Việt Nam người dân do mất niềm tin với chính quyền mà trở nên tôn sùng chủ nghĩa tư bản thị trường và cho rằng chúng ta có thể mua được tự do dân chủ.
Nếu hỏi tôi thì tôi sẽ dịch tên sách là "Thuyết Khủng Hoảng - Sự trỗi dậy của Tư Bản Thảm Hoạ." Cụm từ "chủ nghĩa" không cần thiết ở đây vì Klein nói về cách mà cấu trúc tư bản được "áp dụng" vào thực tế như thế nào chứ không chỉ là học thuyết hay tư tưởng nữa.
